اصفهان، شهر جهانی صنایع دستی/۱مرکز آموزش تخصصی هنرهای سنتی ادیب جان می‌گیرد
ایسنا/اصفهان وقتی بهمن‌ماه دو سال قبل گزارشی دربارۀ مرکز آموزش هنرهای سنتی ادیب منتشر شد، آنجا متروکه بود و خالی؛ گویی در حال احتضار. حالا اما قلب این مرکز یک‌بار دیگر در حال تپیدن است و اگرچه کاستی‌هایی هم دارد، اما امید در مرکز آموزش تخصصی هنرهای سنتی ادیب جان گرفته است.
در گزارشِ قبلی ایسنا از حال ناخوش این مرکز نوشته و تأکید کردیم که: وقتی نمی‌خواهیم روزگار خوش ادیب بازگردد! و به لزوم تعامل نهادهای مختلف به‌ویژه دانشگاه هنر اصفهان با اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان اشاره کردیم که می‌توانست یک‌بار دیگر در کالبد به نفس افتادۀ صنایع‌دستی اصفهان بدمد و مرکز آموزش هنرهای سنتی ادیب همانی شود که روزی زنده‌یاد احمد ادیب، معاون فقید هنرهای سنتی و صنایع‌دستی استان نقطه آغازش بود.
اما همان زمان نورالله عبدالهی، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی این اداره، به ایسنا اعلام کرد: «در خصوص مرکز آموزش هنرهای سنتی ادیب، موضوع همکاری این اداره با دانشگاه هنر اصفهان در دستور کار این معاونت نیست و قرار است این اداره تا سه ماه دیگر و شایدهم زودتر از ساختمان ادیب به‌عنوان مرکز آموزش صنایع‌دستی استفاده کند.»
وعده‌ای که البته محقق شد و قلب مرکز آموزش هنرهای سنتی دوباره در حال تپیدن است و امید که دوباره باز نایستد…
دراین‌باره نورالله عبداللهی، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی استان اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا توضیح داد: مرکز ادیب یکی از مراکز یاددهی و یادگیری صنایع دستی و هنرهای سنتی است که به نام مرحوم احمد ادیب از نقش‌آفرینان تاریخ ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان شناخته می‌شود.
او افزود: ساختمان مرکز آموزش تخصصی هنرهای سنتی ادیب یکی از ساختمان‌های ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان بود که در سالیان ۱۳۸۷ ـ ۱۳۸۸ به‌کوشش معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی این استان در آن زمان، یعنی احمد ادیب، با برپایی چند کلاس آموزشی راه‌اندازی و افتتاح شد.
معاون ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان خاطرنشان کرد: مرکز ادیب پس از درگذشت این شخصیت به نام او ثبت شد، اما مدتی تعطیل شد که دلیل اصلی‌اش مسئلۀ فراگیری کرونا بود. البته بازهم تعطیلِ کامل نبود و بهتر است بگویم کم‌وبیش فعالیت‌هایی داشت و چند کلاس با تعداد کمی هنرجو برگزار می‌شد. به بیان دیگر، ما شرایط دوران کرونا را لحاظ می‌کردیم، اما پس از دوران سخت کرونا و از سال ۱۴۰۲ به برگزاری دوره‌ها توجه جدی‌تری شد و باید گفت که در حال حاضر فعالیت کامل و مداومی دارد.
عبداللهی در جایگاه متولی صنایع دستی و هنرهای سنتی استان اصفهان به فراتر از مرکز ادیب نیز نگاه کرد و گفت: همواره سعی ما این بوده است که مراکزی مانند ادیب از دو بُعد کمی و کیفی، روند رو به رشد و توسعه داشته باشند. اکنون، آموزش‌های صنایع دستی از سوی ادارۀ کل آموزش فنی و حرفه‌ای استان نیز دنبال می‌شود و همین اداره برای آموزشگاه‌های مختلف مجوز صادر می‌کند.
او بیان کرد: قطعاً ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان برای تعالی این صنعت به‌طور جدی تلاش می‌کند. آموزش صنایع دستی به گروه‌های سنی مختلف اهمیت ویژه دارد، مخصوصاً در زمان فعلی که تابستان را پیش رو داریم و بسیاری از کودکان و نوجوانان از فراغت کافی برخوردارند.
عبداللهی سپس افزود: در کنار ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، همچنین ادارۀ کل آموزش فنی و حرفه‌ای استان اصفهان، استادان برجسته‌ای در این حوزه هستند که فراخوان می‌دهند و بسیار خوب است که هنرجویان از محضر آن‌ها بهره ببرند. ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان تعداد مراکز آموزشی کمی در حوزۀ صنایع دستی و هنرهای سنتی دارد، اما مانند مرکز ادیب کلاس‌های آن رایگان است.
معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی استان اصفهان دربارۀ اصلی‌ترین جنبه‌های قوت و کاستی صنایع دستی و هنرهای سنتی اصفهان نیز گفت: «تولید» مهم‌ترین جنبۀ مثبت و نقطۀ قوت صنایع دستی اصفهان است. حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد تولیدات صنایع دستی و هنرهای سنتی در سرتاسر کشور به اصفهان اختصاص دارد اما ضعف اصلی ما در حوزۀ «بازار فروش» است. به‌دلیل دشمنی‌هایی که برخی کشورها با جمهوری اسلامی ایران دارند و پیامدهای مختلف آن، مانند کم‌شدن حضور گردشگران در اصفهان، متأسفانه جایگاه خوبی در اقتصاد این شاخه از صنعت نداریم. در حوزۀ صادرات نیز با برخی موانع روبه‌رو هستیم. به‌نظرم در بحث صادرات باید برنامه‌ریزی‌های جدیدتری داشت و به کارهای نو دست زد.
جای خالی دوره‌های هنر چوب و سنگ
مهدی کاوه‌ئی جبلی، سرپرست مرکز آموزش تخصصی هنرهای سنتی ادیب نیز درباره کلاس‌های آموزشی این مرکز به ایسنا گفت: دوره‌ها به ۳ قسمت مقدماتی، پیشرفته و به‌آموزی تقسیم می‌شوند. در حال حاضر کلاس‌های طراحی سنتی، گل و مرغ و لایه‌چینی جزء کلاس‌های مقدماتی هستند.
او یادآور شد: به‌طورکلی بسیار ضرورت دارد که هنرجویان در همان آغاز کار، مخصوصاً به دو شاخۀ طراحی سنتی و گل و مرغ توجه کنند و واقعاً استقبال هم از این دو کلاس خوب است. مانند دنیای ورزش که دومیدانی را مادر ورزش‌ها می‌دانند، طراحی سنتی و گل و مرغ نیز در آغاز یادگیری صنایع دستی و هنرهای سنتی بسیار حائز اهمیت است و در هر شاخۀ دیگری به کار هنرمند می‌آیند. این دو، پایه‌های رشتۀ صنایع دستی‌اند.
او در ادامه به تعدادی دیگر از کلاس‌های مرکز آموزش تخصصی هنرهای سنتی ادیب اشاره و یادآوری کرد: قلمزنی و نقاشی روی چرم نیز جزء کلاس‌های پیشرفتۀ این مرکز قرار می‌گیرند. درواقع پیش‌تر، دوره‌های مقدماتی آن‌ها برگزار شده است و به مرحلۀ پیشرفتۀ آن‌ها رسیده‌ایم. دو رشتۀ سفالگری با چرخ و سفالگری نیز در این مرکز فعال است که به‌طور هم‌زمان کلاس‌های مقدماتی و پیشرفتۀ آن در مرکز ادیب جریان دارد. زری‌بافی نیز یکی از جدیدترین دوره‌های ماست که دو هفته از شروع آن می‌گذرد.
به جز کلاس‌های یاد شده، مرکز ادیب درصدد برگزاری دوره‌های دیگری است که سرپرست مرکز درباره‌شان بیان کرد: برای دورۀ میناکاری نیز تلاش کردیم، اما استقبال نشد که البته گرانی رنگ مینا در این مسئله اثرگذار بود. رنگ مینا خارجی است و با قیمت دلار هر کیلو به ۵۰ یا ۶۰ میلیون می‌رسد. این کلاس به حد نصاب موردنظر ما نرسید. البته آموزش مینا در شهر فراگیر شده است وحتی در اینستاگرام هم مربیان بسیاری فعال‌اند.
هنر چوب و سنگ نیز از زاویۀ دیگر مورد توجه کاوه‌ئی قرار گرفت و درباب آن‌ها یادآور شد: جای خالی هنر چوب در مرکز آموزش تخصصی هنرهای سنتی ادیب دیده می‌شود. ما حتی ابزار ویژۀ هنر چوب و تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی را در اختیار داریم اما خود کلاس‌های هنر چوب و سنگ برگزار نمی‌شوند، چون در مقایسه با دیگر هنرهای دستی هزینۀ بالاتری دارند. استفاده و نگهداری از دستگاه‌های مرتبط با این دو هنر نیز دشواری و بودجۀ خاص خود را می‌خواهد، چون پس از مدتی فرسوده می‌شوند.
او دربارۀ هنرجویان مرکز آموزش تخصصی هنرهای سنتی ادیب چنین گفت: بیشترِ هنرجویان مرکز آموزش تخصصی هنرهای سنتی ادیب از حدود ۱۸ تا ۳۵ سال هستند. دورۀ جدید ثبت‌نام در این مرکز نیز برای فصل پاییز صورت خواهد گرفت. در حال حاضر، کلاس‌های ما به حد نصاب رسیده است، اما در اطلاع‌رسانی کمبودهایی وجود دارد و می‌توان بهتر هم علاقه‌مندان را آگاه کرد. اکنون وب‌سایت ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصلی‌ترین مسیر اطلاع‌یابی از کلاس‌های مرکز ادیب است و مرکز آموزش تخصصی هنرهای سنتی ادیب، مانند دیگر مراکز دولتی، در شبکه‌های اجتماعی صفحۀ مخصوصی ندارد.
اشتغال‌زایی و اهمیت رشد شاغلان صنایع دستی
کاوه‌ئی سپس دربارۀ استادان مشغول در مرکز آموزش تخصصی هنرهای سنتی ادیب بیان کرد: استادان این مرکز در رشته‌های مختلف واقعاً درجه‌یک هستند و ما همیشه تلاش کرده‌ایم که از بهترین هنرآموزان دعوت کنیم. از وضعیت شاگردان ما به‌خوبی جایگاه استادان این مرکز مشخص می‌شود.
او با اشاره به این نکته که ادارۀ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خود را متولی این صنعت می‌داند و بنابراین از استادان زبردست دعوت می‌کند، گفت: وقتی هنرجویی به مرکز ادیب پا و دوران مقدماتی را پشت‌سر می‌گذارد و به مرحلۀ بعد می‌رود، دیگر مثل سابق بی‌تجربه نیست. هنرجو با یک دگرگونی عمیق به دورۀ پیشرفته وارد می‌شود. کسانی هستند که کارشان را از صفر در مرکز آغاز می‌کنند، اما وقتی ژوژمان می‌گذاریم هنر و پیشرفت آن‌ها را می‌بینیم.
سرپرست مرکز آموزش تخصصی هنرهای سنتی ادیب تأکید کرد: یادگیری درست و تعالی هر هنرجو در رشتۀ موردعلاقه‌اش برای ما بسیار مهم است. ما نمی‌خواهیم پشت‌سرهم و پی‌درپی کلاس بگذاریم. به کیفیت خروجی نظر داریم. وقتی هنرجویی ۳ دورۀ مقدماتی و پیشرفته و به‌آموزی را طی می‌کند، امید داریم که در اقتصاد هم جایگاهی پیدا کند و واقعاً هم هنرجویان ما به درآمدزایی می‌رسند. ما برای یک دوره، ۱۸ جلسۀ ۴ساعتی در نظر می‌گیریم که نه‌تنها کم نیست، اتفاقاً زمان بسیار خوبی محسوب می‌شود.
کاوه‌ئی به وضعیت مرکز ادیب از جنبۀ دیگر نیز نگاه کرد و توضیح داد: مدیران و معاونان در بخش‌های مختلف برای ترقی این مرکز و دیگر مسائل مرتبط با صنایع دستی و هنرهای سنتی اصفهان واقعاً در تلاش هستند. آنان متناسب با امکانات و بودجه‌ای که در اختیار دارند، می‌کوشند.
روز جهانی صنایع دستی مقولۀ بعدی بود که این مسئول مرکز آموزش تخصصی هنرهای سنتی ادیب از آن یاد کرده و افزود: در حال برنامه‌ریزی هستیم تا در هفتۀ پیش رو و به مناسبت ۲۰ خرداد کارگاهی یا دوره‌ای ویژه در همین مرکز برگزار کنیم. البته ما همواره برای شاغلان حوزۀ صنایع دستی کارگاه‌های کوتاه‌مدت و فشرده برگزار می‌کنیم.
او به شماری از کارگاه‌ها که تاکنون در مرکز ادیب برپا شده است نیز چنین اشاره کرد: تجاری‌سازی در صنایع دستی، راهکارهای تبادل مالی در صنایع دستی، شیوه‌های موفق در حوزۀ صادرات صنایع دستی، مبانی برند و برندسازی از جمله کارگاه‌هایی است که تاکنون برگزار کرده‌ایم. خوشبختانه برای اجرای این برنامه‌ها، هم از سالن و امکانات خوب و هم از استادان مجرب بهره‌مندیم.
